تاثیر نمک های سواحل شور، فیتوهورمون های دفاعی و اسید آسکوربیک بر فیزیولوژی بذر هالوفیت های مناطق باتلاق گاوخونی و مهارلو

بسیاری از اراضی ایران در مناطق خشک و نیمه خشک با بارندگی کم و نامنظم سالانه قرار دارد. بارندگی های متغیر و در عین حال محدود در سال های اخیر تأثیر چشم گیری بر اکولوژی مناطق یاد شده داشته است. حفظ پوشش های گیاهی در مناطق خشک علاوه بر جلوگیری از گسترش کویر، منبع مناسبی برای تامین علوفه دام می باشد. با توجه به حضور گونه های هالوفیت و دیگر گیاهان مقاوم به شوری در اراضی شور، مناطق پست و حوضه مرکزی و مناطق نیمه خشک کشور، در تحقیق حاضر به بررسی فیزیولوژی بذر شش گونه هالوفیت salicornia europea l.،halopeplis perfolliata forssk.،l. salsola cresa و halocnemum strobilaceum pall., halostachys belanjerina mog., salsola tomentosa mog. جمع آوری شده از حاشیه دریاچه نمک مهارلو شیراز و مناطق بیابانی باتلاق گاوخونی اصفهان تحت نمک های رایج سواحل آب های شور یعنی nacl، na2so4، mgso4، mgcl2، cacl2 با غلظت های 1%، 2%، 3%، 4%، 5% پرداخته شد. نتایج آزمایشات نشان داد به طور کلی درصد و سرعت جوانه زنی این گونه ها در غلظت های 1 تا 5 درصد از na2so4، mgso4، mgcl2، cacl2 و غلظت های 1، 2 درصد از nacl مشابه با درصد جوانه زنی تیمار شاهد (آب مقطر) می باشد ولی در غلظت های 3, 4 و 5 درصد nacl درصد و سرعت جوانه زنی در گونه های مذکور کاهش یافت. با افزایش غلظت نمک های مذکور از میزان دیگر پارامتر های رشد همچون وزن خشک و تر، طول ساقه چه و ریشه چه و شاخص بذر نیز کاسته شد. در این میانl salicornia europea و mog salsola tomentosa (به ترتیب از بین گونه های شیراز و اصفهان) با ابراز بیشترین تحمل به غلظت های بالای کلرید سدیم، از مقاوم ترین هالوفیت ها در تنش شوری شناخته شدند. علاوه بر این، برای ارزیابی تاثیر اسید آسکوربیک (به عنوان یک آنتی اکسیدان) و نقش احتمالی فیتوهورمون های دفاعی (اسید جاسمونیک و اسید سالیسیلیک) در افزایش مقاومت به شوری هالوفیت ها آزمایشات سری دوم به اجرا درآمد. به این منظور بذر گونه های یاد شده تحت تاثیر پیش تیمار اسید آسکوربیک (20، 40، 60، 80. و100 میلی مولار)، اسید سالیسیلیک (5/0 ، 2، 10 و 20 میلی مولار) و اسید جاسمونیک (01/0، 1/0، 1، 10، 100 میکرو مولار) همگی به مدت 24 ساعت در دمای 25 درجه سانتیگراد و تاریکی قرار گرفتند. سپس بذر های تیمار شده در پتری دیش های حاوی کلرید سدیم 4و 5 درصد (برای گونه های شیراز) و غلظت های 3، 4 و 5 درصد (برای گونه های اصفهان) قرار داده شدند. نتایج نشان داد در گونه های شیراز و اصفهان با افزایش غلظت پیش تیمار اسید آسکوربیک تا 80 میلی مولار، پارامتر های رشد افزایش می یابد. اما غلظت 100 میلی مولار آن تأثیر کاهنده ای بر سرعت و درصد جوانه زنی، وزن خشک و شاخص بنیه بذر داشت. غلظت بهینه اسید آسکوربیک در افزایش مقاومت به شوری هالوفیت های فوق 60 میلی مولار تشخیص داده شد. در مورد اسید جاسمونیک با افزایش غلظت این پیش تیمار تا 10 میکرومولار تمامی پارامتر های مورد ارزیابی افزایش یافت. مطلوب ترین غلظت پیش تیمار اسید جاسمونیک، 1 میکرو مولار بود که درصد و سرعت جوانه زنی، وزن خشک و شاخص ویگور بذر را به بالاترین میزان خود رساند. در مقابل غلظت 100 میکرو مولار اسید جاسمونیک، باعث کاهش پارامتر های فوق گردید. در طی آزمایشات و مطالعات انجام شده مشاهده شد که پیش تیمار اسید سالیسیلیک باغلظت های 5/0، 2 و 10 میلی مولار، موجب افزایش درصد و سرعت جوانه زنی و وزن خشک تمامی گونه های منطقه باتلاق گاو خونی اصفهان و مهارلو شیراز و غلظت های بالاتر از آن (20 میلی مولار) موجب کاهش پارامتر های مذکور می گردد. به طور کلی می توان این گونه نتیجه گیری کرد که استرس اکسیداتیو ایجاد شده به دلیل شوری می تواند دلیلی بر توقف جوانه زنی بوده و اسید آسکوربیک به عنوان یک آنتی اکسیدان با از بین بردن گونه های فعال اکسیژن در بهبود جوانه زنی کمک کرده است. از طرف دیگر، نتایج به دست آمده بیانگر آن بود که کاربرد اگزوژن اسید سالیسیلیک و اسید جاسمونیک در هالوفیت های تحت استرس شوری می تواند تاثیر سمی ناشی از افزایش یون-های na+ را در مرحله جوانه زنی کاهش داده و به این ترتیب استقرار دانه رست در محیط بسیار شور را تقویت نماید